Lozan hakkinda pek cok sey soylenmistir. Ismet Pasa"nin ifadesiyle, Lozan Konferansi, "Buyuk sinav" idi. "Milletimizin Avrupa ortasina davet olundugu buyuk bir imtihan"di. Turkiye bu sinavi basariyla vermistir. Lozan Antlasmasi, "Milli Mucadele"nin sonucunu belirlemistir." Bu Antlasma, "Harbi Umumi"den sonra gordugumuz antlasmalarla yakindan veya uzaktan benzerligi olmayan bir antlasma" idi. Oteki antlasmalar, galip devletlerin magluplara dayattigi, dikte ettigi antlasmalardi. Lozan Antlasmasi ise, esit taraflar arasinda cetin muzakerelerle hazirlanip imzalanmis bir antlasmaydi. "Tarih yazan tarih yapana sadik kalmalidir" kuralina baglilik, Bilâl N. Simsir"in tum calismalari gibi son eseri olan Lozan Gunlugu"nu de degerli kiliyor. 1922-1923 Lozan Konferansi ve Baris Surecinin belgesel bir kronolojisi olan kitap, Yakin Turk Tarihinin bu buyuk olayini gun gun belgeleyerek gozler onune seriyor. Istanbul"daki Ingiliz Yuksek Komiseri Rumbold, "Turkiye bir elinde Misak-i Milli, diger elinde kilicla Lozan"a gidiyor" demisti; "Sevr Antlasmasi olmustur, Muttefikler simdi Misak-i Milli ile bogusmak durumundadirlar." Lord Curzon, Misak-i Milli"nin "tam bir negatifi" olan bir muhtira ile Lozan"a gidiyordu. Turkiye"nin Misak-i Millisi ile Ingiliz muhtirasi Lozan"da kiyasiya carpisacakti. Gorunen oydu ki, Lozan Konferansinda Ismet Pasa"nin isi zor, hem de pek zor olacakti. Karsisinda, Misak-i Milli ile bogusmaya ahdetmis uc buyuk devletle onlarin muttefikleri, irili ufakli tam yedi duvel vardi. Ismet Pasa Lozan"da "kelle koltukta" gorev yapmistir. Lozan"a varisinin daha ikinci gununde, 14 Kasim gunu Pasa defterine su notu dusmus: "Roma"dan Paris"e telefon. Ermeniler suikast icin hazirlanmislar..."