Tom poswiecony miejscu i roli zycia klasztornego w sredniowiecznym i nowozytnym Kosciele. Zycie zakonne narodzilo sie obok, a nawet w opozycji do struktury organizacyjnej Kosciola. Szybko podporzadkowane wladzy biskupow i wlaczone w ramy Kosciola, stalo sie jedna z jego najwazniejszych czesci skladowych, mimo ze mnisi dlugo jeszcze w wiekszosci pozostali laikami. Pierwszoplanowe znaczenie utrzymali zakonnicy do dzis w Kosciolach wschodnich, jednakze na Zachodzie stopniowo, od XI w., musieli oddac palme pierwszenstwa duchowienstwu diecezjalnemu. Wrogosc reformacji sprawila, ze zabraklo ich w Kosciolach protestanckich. Ruch zakonny pozostal jednak nieslychanie istotnym i zywotnym skladnikiem Kosciola katolickiego. Jakie bylo miejsce klasztoru w diecezji? Jak ksztaltowaly sie stosunki na linii klasztor - biskup i klasztor - parafia? Probe odpowiedzi na te oraz wiele innych pytan przynosi opublikowanych tu ponad trzydziesci artykulow autorstwa wybitnych znawcow problematyki.